Сандалт Ээж

Ху Яухуа бол одоо 55 настай. Тэрээр 13 настайдаа галт тэрэгний ослоор хоёр хөлнөөсөө хагацсан, амьдралынхаа 37 жилийг нийгмийн халамжийн байгууллагад хүүхдүүдийг өсгөхөд зориулж ажиллаж байгаа бас нэгэн гайхамшигт эмэгтэй юм. Ху Яухуа 130 гаруй хүүхдийг өсгөсөн өрлөг ээж нь юм. Өдөр тутмын амьдралдаа  хиймэл тулгуур эрхтэнгүйгээр хоёр жижиг сандалын тусламжтйгаар явдаг ба үүнээс нь улбаалан хүүхдүүд түүнийг “Сандалт Ээж” гэж авгайлах болжээ.

“Сандалт ээж” маань бага насандаа өнчирж, өөрийн амьдралыг Ингтаны нийгмийн халамжийн газарт хүүхдүүдийг өсгөхөд зориулж байгаа нэгэн. Золгүй осол болсоны дараа тэрээр энэ л газар амьдралд итгэх итгэлээ эргүүлэн авсан ба тэрбээр энэхүү ажилдаа түүртдэггүй, хүүхдүүдийг асарч халамжлан өсгөж байгаадаа аз жаргалтай байдаг байна. 

Орчуулсан: Ж. Дуламсүрэн

Нью-Йоркийн хөлгүй марафончин

Ланс Бенсон 36 настай бөгөөд төрөлхийн хоёр хөлгүй ч энэ байдалдаа найр тавьж, бууж өгөөгүй хүн юм. Тэрбээр спортын арга хэмжээнд гулгагч банзан дээр сууж хоёр гарын хүчийг ашиглан уралдаж оролцдог. 2005 оны Нью-Йоркийн Марафон уралдааныг тэр 3 цаг 37 минутын хугацаанд туулсан ба түүнчлэн 2006 оны Маяамигийн Марафонд өрсөлдөж байжээ.

Бенсоны уралдааны замтай холбогдсон түүх 2004 онд энгийн дасгал сургуулилтаас эхэлжээ. Нэгдсэн Улсын хэмжээнд Бенсон нь 42.15 км-ын Марафонд гулгагч банзан дээр сууж уралддаг цорын ганц уралдаанч юм. Хүүхэд байхдаа тэргэнцэр дээр суухаас татгалзан, хөлд орох ойндоо буюу 2-3 насандаа хиймэл хөлийн тусламжтайгаар алхаж сурсан хүний хувьд ийм шаргуу байх нь аргагүй юм даа.

Орчуулсан: Ж. Дуламсүрэн

Нэг хөлтэй Нэгдсэн Улсын Аварга бөх.

Аризона мужийн Их Сургуулийн оюутан Антони Роблес зөвхөн ганц хөлтэй. Гэвч энэ нь түүнийг сонгомол барилдаанаар жиндээ улсын аварга болоход огтхон ч саад болоогүй юм.

Хорвоод мэндлэхдээ нэг хөлтэй төрсөн Антони Роблес 56 кг-ийн жинд Айвогийн Мэтт Мак Донахью-тай барилдаж 7-1 онооны харьцаатайгаар ялалт байгуулжээ. Роблесийн гурав хоногийн гайхамшигт хичээл зүтгэл нь түүнд “Шилдэг бөх”-ийн шагнал авчирсан байна.

Тэрбээр Мэтт Мак Донахью-тай барилдахдаа, эхний хэсгээс л санаачлагыг гартаа авч өрсөлдөгчөө илт давуу байдлаар шахаж барилдсаар 7-0 харьцаатайгаар эхний үейиг дуусган улмаар барилдааныг бүхэлд нь ялсан юм. Роблес өөрийн гарын шууны  бярыг голчлон ашигладаг ба тэрээр үүнийгээ “Суга таяг хэрэглэдэг маань бяр суухад ихээхэн нөлөөлсөн, энэ нь миний давуу тал” гэж онцлон хэлжээ.

Орчуулсан: Ж. Дуламсүрэн

Mongolia: Ulaanbaatar Grapples With Challenge of Equal Access for Disabled

Munkhtulga Tseveldorj is successful for a 22 year old. Author of two poetry books, he has a third on the way. He’s a good student in the library management program at the Mongolian Institute of Arts and Culture. And he is one of the very few physically disabled Mongolians working on a university degree.

Though he is "handling classes fine,” attending lectures is a challenge. Tseveldorj was born with cerebral palsy—a condition that renders him unable to control his motor movements. He speaks and walks with great difficulty, but cheerfully declares "there is no limit to inspiration," when asked about living with his condition. In Mongolia, many people with physical disabilities are effectively confined to their homes. Like most developing countries, Mongolia lacks public infrastructure such as ramps. School can be just five steps out of reach for a wheelchair-bound child.

Only a handfull of buildings in Ulaanbaatar are equipped with ramps, says Chuluundolgor Bat of the Mongolian Association of Wheelchair Users. Rendered paraplegic in an accident when she was 16, Bat says the only reason she finished college was thanks to constant family assistance.

"I always had a family member by my side throughout college to carry me [up staircases] to my classes. Not everyone is as fortunate to have supportive families who can afford the time and money," she says.

Mongolia ratified the UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities in 2009, scripting several laws on disabled persons’ rights into the constitution, such as inclusive education, access to public transport and the right to employment. But few mechanisms exist to implement or monitor implementation of laws, says Selenge Sambuu, director of the Association of Parents of Disabled Children (APDC), a non-profit that campaigns for legislation to address disabled children’s needs.

"There's nothing happening to properly survey and diagnose children and categorize their disabilities,” she says. “Often it's poorly qualified doctors or even teachers who decide if a child is disabled simply because the child is not doing well at school.” Sambuu tells the story of a village toddler diagnosed with cerebral palsy by local medical workers. When he was 16, a visiting team of German doctors identified him as autistic.

"Improper diagnosis is like closing the door on a child. Early intervention is a must to help these children," she says.

Many children with physical disabilities are not accepted by mainstream schools and often end up segregated in special-needs schools where they are prepared for a life separate from society.

Including disabled children in regular schools provides a motivating environment for disabled children and sensitizes able-bodied children, says Sambuu: "When kids understand disabled people are normal except for an impairment, as adults they won't harbor negative attitudes about disability."

Even worse, most disabled children don’t attend school at all.

According to a 2008 survey by the Ministry of Social Welfare and Labor, only 21 percent of disabled children attend regular schools, while 5.8 percent attend special-needs schools. The rest, the report suggests, simply don’t go to school.

Such segregation often starts a vicious cycle of poverty. The State Social Welfare Office estimates that nearly 80 percent of disabled persons in Mongolia live below the poverty line. With government benefits for disabled persons at 30,000 tugrik (approximately $23) per month and another 30,000 tugrik per quarter to cover medical expenses, most disabled persons are unable to afford the treatment they need, activists say.

Zulaa Batchimeg, whose five-year-old daughter Emuujin was born with hip dysplasia – an abnormal development of the hip joints – has seen doctors’ bills send the family into debt. Batchimeg recently spent over a million tugrik (almost $800) on surgery and medicines, most of it borrowed. Although medical care is technically free in Mongolia, specialized surgery and related costs are extra.

For physically disabled adults, many of whom were denied proper education when they were young, employment prospects are bleak. Only about 2 percent of 69,000 adults with disabilities surveyed by the Independent Trade Union of Disabled Persons of Mongolia, a lobby, have salaried jobs. “And they are usually people with mild to moderate disabilities sustained mainly from injuries or accidents,” as adults, said Enkhbayar Luvsdamba, the union’s director. People with congenital impairments "almost never" secure proper jobs.

This is despite a government decree mandating companies employ one disabled worker for every 25 able-bodied. Failing that, employers are required to pay a fine equaling half the minimum salary (about $54 per month) to the Social Welfare Fund for Disabled persons. But that legislation does little to change attitudes in the workplace.

"Most companies prefer to pay the fine rather than spend more to make arrangements to accommodate disabled persons," said Luvsdamba.

Source: http://www.eurasianet.org/node/64555

Швейцарын Хөгжлийн Бэрхшээлтэй Иргэдийн амьдралаас...

Хатагтай Олга Манфреди - Швейцар улсын, Цюрих мужийн Хөгжлийн Бэрхшээлтэй Иргэдийн Зөвлөл" байгууллагын Хуулийн Менежер.   

Блогоо шинэчлэгүй их удажээ. Өдөр нь хичээл, ном гэсээр ухаан жолоогүй завгүй явах юм харин орой нь болхоор тэнд уг нь нэг блог гээд юм нээчихсэн байгаа шүү дээ гэж бодогдоод байх юм . Блог маань уг нь Монголын ХБИ-дэд зориулж олон улсын мэдээлэл хүргэж, мөн Монголд болж байгаа үйл явдлыг гадныханд мэдээлэх, нэг ёсны гүүр болгох зорилгоор нээсэн юм.

Ингэхийн ч ач холбогдол бас байгаа юм. Учир нь олон улсын түвшинд Хөгжлийн Бэрхшээлтэй Иргэдийн асуудлыг хэзээ хэзээнээс илүү их анхаарах болсон, үүнийгээ дагаад ч, бусдаас суралцах, дэмжлэг авах, мэдээлэл солилцох зэрэг олон талын боломжууд улс орнуудын Хөгжлийн Бэрхшээлтэй Иргэдэд нээгдээд байгаа. Боломж ихэсч байнаа гэдэг чинь, наад зах нь, Монголын Хөгжлийн Бэрхшээлтэй Иргэдийн ТББ-уудад нээгдэх санхүүжилтийн “тогоо” нь томорч байгаа ба өөр хоорондо “хорлонтойгоор” өрсөлдөх шаардлагагүй болж байгаа гэсэн үг юм.

За бага зэрэг хадуурчлаа. Үндсэн сэдэврүүгээ орьео. Өчигдөр найзынхаа тусламжтайгаар Швейцарын Цюрих мужийн Хөгжлийн Бэрхшээлтэй Иргэдийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг нэгэн Төрийн Бус Байгууллагатай танилцах завшаан тохиолоо. Тиймээс сонссон, харснаа та бүгдтэйгээ  богинхон ч болов хуваалцахыг хүссэн юм.

Миний очсон байгууллагыг “Цюрих мужийн Хөгжлийн Бэрхшээлтэй Иргэдийн Зөвлөл” гэдэг ба тус байгууллагын хуулийн менежер Олга Манфреди намайг хүлээж аван 3 цаг гаруй Швейцарын Хөгжлийн Бэрхшээлтэй Иргэдийн хөдөлгөөний түүхэн замнал, хөгжил, өөрийн байгууллага болон хийж байгаа үйл ажиллагааныхаа талаар ярилцсан юм. Тэрээр 10 гаруй жилийн өмнө ослын улмаас нуруу нугасны гэмтэлтэй болсон  ч хуулийн мэргэжлийг эззэмшсэн “мундаг” эмэгтэй байна лээ.

ТББ-ых нь үндсэн үйл ажиллагаа бол барилга байгууламж болон зам тээврийн хэрэгслийн хүртээмжтэй байдлын асуудлаар нөлөөллийн үйл ажиллагаа явуулах. Энэ үйл ажиллагааг Тэгш Эрхийг Хангах үндсэн зорилгынхоо хүрээнд хэрэгжүүлдэг ба үүнийгээ мэдээлэл түгээх,  зохион байгуулалттай нөлөөлөл явуулах, ба лоббиддох аргаар хэрэгжүүлдэг байна. Мөн энэ байгууллагын хувьд хэрэв тодорхой ХБИ-ээс гомдол хүсэлт ирэх юм бол түүний эрх ашгийн төлөө тэмцэх, улмаар шүүхэд хандаж асуудлыг шийдвэрлэх идэвхитэй үйл ажиллагаа явуулдаг нь ихэд сонирхолтой ба суралцмаар санагдсаныг хэлэх нь зүйтэй байх.

ТББ нь нийт 7 байнгын ажилтантай \гэвч бүтэн цагаар ажилддаггүй\ ба үүний 4 нь мэргэжлийн архитекторчид байдаг нь их сонирхолтой санагдсан. 

Дөрвөн  архитекторчид нь тус бүр өөрийн дагнасан чиглэлтэй.  Тухайлбал, нэг нь зөвхөн харааны бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан дэд бүтцийн зургийг боловсруулдаг бол, хоёрдахь нь сонсголын бэрхшээлтэй хүмүүст, гуравдахь нь өндөр настангуудад бол дөрөвдахь нь тэргэнцэртэй иргэдэд зориулсан хүртээмжтэй дэд бүтцийн шийдлийг боловсруулдаг.

Мөн тэдний багт, Хөгжлийн Бэрхшээлтэй Иргэдийн асуудлаар хийсэн ажил, амжилтын түүх болон бусад төрлийн нийтлэлүүдийг бичиж боловсруулан түгээх ажлыг хийдэг гишүүн байдаг нь манай ТББ-ын хувьд суралцхаар зүйл гэж бодогдож байлаа.

ТББ-ын жилийн санхүүжилтийн 80%-ыг орон нутгийн төр захиргаа болон улсын төсвөөс олгодог харин үлдсэн 20%-ийг нь архитекторын шийдлүүд гаргаж өгсөний төлөөх төлбөр болон захиалгаар хийх сургалтуудаас олдог юм байна лээ. Захиалгын сургалтын хувьд, жишээлбэл Онгоцны Буудал олон нийтийн байгууллагын хувьд бүгдэд хүртээмжтэй байх ёстой шаардлагатай байдаг. Үүнийг нь орон нутаг бол төр засаг нь шаарддаг ба шахдаг. Тиймээс Онгоцны Буудал “бид бүгдэд хүртээмжтэй байхыг хүсэж байна. Гэвч яаж ийм болох вэ? Бидэнд туслах хэрэгтэй байна” гэсэн хүсэлт гаргадаг байна. Хариуд нь Орон Нутгийн Захиргаа “Цюрих мужийн Хөгжлийн Бэрхшээлтэй Иргэдийн Зөвлөл” ТББ мэтийн мэргэшсэн байгууллагад хандаж сургалт хийж өгөхийг хүсдэг ба сургалтын төлбөр нь Орон Нутгийн төсвөөс гаргадаг юм байна.

Улиралд доод тал нь 2-4 удаа давталттай хийгддэг сургалтын агуулга нь зөвхөн тэргэнцэртэй иргэдийн асуудлаар хязгаарлагддаггүй харин бүх төрлийн бэрхшээлтэй хүнтэй ажиллах, тавтай орчин бүрдүүлж өгөх мэдлэг чадварыг суулгадаг нь онцлогтой. Өөрөөр хэлбэл, зөвхөн өөрийнхөө л өмнө байгаа асуудлыг шйидүүлэх гэдэг бус харин бүх төрлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийн эрх ашгийн өмнөөс дугардаг байдал нь зөвхөн гишүүддээ тааламжтай байгаад зогсохгүй хамгийн гол нь асуудлаа шийдвэрлүүлэх гээд байгаа Төр Засаг, Хувийн Хэвшлийнхэнд итгэл төрүүлдэг гэж хатагтай Олга Манфреди онцолж байна лээ.

Миний бие цаашид Швейцарт байх хугацаандаа энэ байгууллагатай улам их танилцаж үйл ажиллагаанд нь оролцохыг бодож байгаа. Ингэхдээ, оролцсон үйл ажиллагааны тэмдэглэлээ та бүгдэд хүргэж байхыг зорьж байгаа. Энэ нийтлэлийг өндөрлүүлэхийн өмнө хатагтай Олга Манфредийн хэлсэн зарим сургамжтай үгсийг бичиж үлдээмээр санагдлаа:

“Нэг л асуудлын талаар олон хүмүүс нэгэн зэрэг Төр Засагт хандаж шийдвэрлүүлэх гэж оролдох юм бол Төр Засаг үүнийг чинь шийдэж өгөхгүйгээс гадна, хүлээж авахгүй. Өөрөөр хэлбэл ХБИ-д нэг л дуу хоолойтой байж чадахгүй  бол тэдний асуудал хэвээр байх болно. Энэ нөхцөлд Төр Засаг ба Хувийн Хэвшлийнхэн, ХБИ-дийг өөрсдөө юу хүсэж байгаагаа мэдэхүгүй байна гэж хардаг”

 “Миний үеийнхэн бол ХБИ-ийн эрхийн асуудлаар тэмцэж байгаа 2 дахь үе юм. 1 дахь үе маань олон сайхан санаатай байсан ч эв нэгдэл байгаагүй. Тиймээс тэднийг дэмжихээсээ илүү үл ойшоогчид нь олон байсан. Харин бидний үед эв нэгдэлтэй байдал маань биднийг хариуцлагатай гэж харуулдаг болсон. Ингэснээр биднийг дэмжигчид улам нэмэгдэж байгаа. Биднээс шаардлага хүлээж авахыг хүсэхгүй байгаа хүмүүсийн хэрэглэдэг гол арга бол биднийг хагалах явдал юм”

Хэдийгээр бидний ярилцлага гурван цаг үргэлжилж олон зүйл сонссон ч харамсалтай нь нэг удаагийн нийтлэлээр бүгдийг багтааж амжихгүй нь бололтой.

Тиймээс уншигч Та сонирхсон асуултаа энэ блогт бичиж магадгүй орхигдуулсан зүйл байвал улам дэлгэрүүлж бусад уншигчиддаа илүү мэдээлэл өгхөд минь хичээнгүйлэн туслахыг хүсье! 

“ХБИ-д Санаанд Оромгүй газар”/“PWDs are in Unexpected Places”

Аливаа хүнд хүсэл байвал олон зүйлд хүрч болдог гэдэгт би итгэдэг билээ.  Хөгжлийн Бэрхшээлтэй Хүнд хүрэх хязгаар байдаггүй гэдгийг өөрсдөө хамгийн ихэнд ойлгоосой гэж хүсэж байна. Тиймээс  та бүгдтэй “ХБИ-д Санаанд Оромгүй газар” хэмээх зургийн цуглуулгийг танилцуулахыг хүслээ. Энэ зургуудыг “Хүртээмжтэй Аялал Зуучлал”-ын үзэл санааг дэлхий дахинд сурталчилж байгаа Скотт Райнс хэмээх хүн цуглуулсан юм. Түүний тухай ярилцлагыг удахгүй хүргэхийг бодож байгаа.

------------------------------------------------

I strongly believe, if there is a wish, there is no limits. I wish the People with Disabilities of Mongolia believed in own powers first of all to reach own goals. Therefore, I am sharing the album “PWDs are in Unexpected Places” collected by Scott Rains, the world named advocate for accessibility and Inclusive Tourism. Hope to bring you one of his interviews.