Бүх нийтэд Хүртээмжтэй байх - Эдийн засгийн тооцоо

Барилга байгууламжийг бүх нийтэд хүртээмжтэй болгох асуудлыг уг барилгын эзэмшигчид болон архитекторуудтай ярилцаж байхад тэд хүртээмжтэй болгоход гарах зардлыг их асууж байгаа харагддаг. Харин  олох ашиг нь гарах зардалтай харьцуулвал ямар байхыг ихэнхдээ “мартаж” байгаа санагддаг.

Өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд Австрали улсад энэ асуудал дээр нэлээн ахиц гарсан харагдна. Ялангуяа, “Барилга Байгууламжийг ХБИ-дэд хүртээмжтэй болгох стандарт 2010”-ийг боловсруулан бүх барилга, байгууламжийг барихдаа мөрдөх Барилгын Үндсэн Заалтанд багтаан оруулж, мөрдөх боломжтой болгосон нь хамгийн чухал байлаа. Шинэ заалтыг хэрэгжүүлхээс өмнө, Заалтын Хэрэгжилтийн Үр дүнг хянах хэлтсээс (ЗХҮХ) шинэ журмаар ажилвал ямар үр дүн болон зардал гарахыг тооцож үзсэн байна.

Үүнээс хархад, хуучин барилгыг засварлан хүртээмжтэй болгох нь шинэ барилгад эхнээс нь хэрэгжүүлхээс илүү өртөг өндөртөй байх юм. Зарим төрлийн шинэ барилга, байгууламжийг эхнээс нь бүх нийтэд хүртээмжтэй барихад гарах зардал нь уг барилгын нийт өртөгийн 1 хувьтай тэнцүү гэж тооцсон байна. Үүн дотор, хэрэв уг байгууламж нь ямар нэгэн түүхийн эсвэл урлагийн өв уламжлалтай холбоотой мөн олон давхар бол зардал арай өндөр гарах нь дамжиггүй.

Гарах зардал, өртөг нь ч яахав ямар нэгэн хэмжээгээр тооцоод гаргахад хялбар юм. Харин үр ашиг нь ямар байдаг юм бол. Австралийн Статистикийн Хорооноос тооцсноор бүх нийтэд, тэр дундаа Хөгжлийн Бэрхшээлтэй Иргэд \ХБИ\-дэд хүртээмжтэй нөхцөлийг барилга байгууламжиндаа хангаагүй улмаас бизнесууд тухайн орон нутгийн хүн амаас хамааран нийт борлуулалтынхаа 14-18.5 хувийг алддаг байна.

ХБИ-ийн хөдөлмөр эрхлэлт нэлээн доогуур үзүүлэлттэй байдаг. Тэргэнцэртэй Иргэдийн хувьд л гэхэд 38 хувь байх жишээтэй. Энэ нь араасаа олон үр дагавартай юм. Тухайлбал, хөдөлмөр эрхэлж чадахгүй байгаа иргэд төрөөс тэтгэмж авах шаардлагатай болдог ба хөдөлмөр эрхэлдэг нь нийт хүн амын дунджаас арай доогуур орлоготой байх жишээтэй. Өөрөөр хэлбэл, эдийн засгийн өнцөгөөс авч үзвэл, ХБИ-дэд хүртээмжтэй нөхцөлийг үүсгэж хөдөлмөр эрхлэлтийг нь нэмэгдүүлвэл, тэдний орлого нэмэгдэх болно ингэснээр илүү чадамжтай үйлчлүүлэгчид ч нэмэгднэ гэсэн үг юм. Мөн, засгийн газрын тэтгэмжинд ч бага төсөв ноогдох болно.

ХБИ-дэд гэж зориулж байгаа юм шиг болов ч үнэн хэрэгтээ хүртээмжтэй нөхцөл бүгдэд хожоотой зүйл юм. 
Орцны хаалга өргөн байхад тавилга эд хогшил зөөж оруулхад хялбар, зөв хийсэн шатны  бариул болон өвөлдөө хальтардаггүй, шөнө гэрэлтдэг шат олон хүмүүсийн амь нас эрүүл мэндийг хамгаалаад зогсохгүй эмнэлэгийн зардалаас чөлөөлөх нь дамжиггүй. Гарч болох эрсдэлээс сэргийлэх, зардалаа хэмнэх гэх мэт олон үр ашиг байгаа ба энэ бүгдийг мэдээж илүү сайн судлаж хэмжих хэрэгтэй. Түүнчлэн, нялхстай тэрэг түрсэн эцэг эхчүүд, настнууд  болон түр зуурын гэмтэл авсан спортынхон болон бусад хүмүүс мөн энэхүү хүртээмжтэй нөхцөлөөс “ашиг” хүртэх юм. Хүртээмжийн асуудал бол цөөхөн бүлэг хүмүүсийн асуудал биш гэдэг нь олон зүйлээс харагддаг. Аялал Жуулчлал хэмээх том салбарт хүртээмж маш чухал байр суурь эзэлдэгийг бас яахан мартаж болох билээ.

Хүн амын насжилт өндөрсөж байгаа энэ үед амины орон сууцнуудыг хүртээмжтэй буюу зөв зохион байгуулалттайгаар барих нь хэзээ хэзээнээс илүү чухал. Үл ойшоовол, эмнэлэгт хэвтэгсэдийн тоо нэмэгэдэх ба гэрээр асаргаа үзүүлэх үйлчилгээний зардлыг нэмэх зэрэг үр дагаварууд биднийг хүлээж байгаа. ХБИ-д болон бусад дээрх дурьдагсан бүлгийн хүмүүс амьдарч байгаа баригдсан барилгыг хүртээмжтэй болгоход гаргах зардлыг төрийн оролцоотойгоор хэсэгчлэн шийдвэл бид зөвхөн тэнд амьдарч байгаа хүмүүс төдийгүй тэднийг асардаг, өдөр тутам ирдэг зочид гийчдийн өмнө гарах эрсдлийг мөн багасгах юм. Энэ мэт гарах үр ашигуудыг илүү сайн судлах шаардлагатай бөгөөд үр дүн нь зөвхөн ХБИ-р хязгаарлагдахгүй гэдэг нь маргаангүй юм.

Доорхи эх сурвалжаас хөрвүүлэв:

http://designbuildsource.com.au/the-economics-of-accessibility-and-universal-design